عنوان	ضرورت استفاده از Open Source Software در ايران
نويسنده	حسن ابوالحسنى	تاريخ ارسال	15/12/1381	نام قسمت	فناورى
Open Source Software اصطلاحا به نرم افزارهايي اطلاق مي شود که به همراه کد اصلي آن بطور مجاني در اختيار استفاده کننده گان و توليد کنندگان قرار داده مي شود. مي توان آنها را به همان صورت دريافت شده استفاده کرد و يا با اعمال تغييراتي در آن مورد استفاده قرار داد. در اين مقاله سعي مي شود به اهميت استفاده از اينگونه نرم افزارها براي ايران پرداخت. خصوصا اکنون که پروژه هايي براي تحول محيط IT در ايران در سطح دولت (eGovernment) و بازار (eCommerce) در حال شکل گيري است آشنايي و بهره گيري از اينگونه نرم افزارها ضروري به نظر مي رسد. يکي از مشهورترين اين نرم افزارها لينوکس است. لينوکس سيستم عاملي است که براساس يونيکس و براي کامپيوترهاي شخصي تعبيه شده است. امروزه اين سيستم عامل سهم اصلي سرورهاي اينترنت را داراست. همچنين پس از پشت سر گذاشتن سيستم عامل اپل رقيب مايکروسافت در سيستم هاي شخصي شده است. شرکتهاي بزرگي نظير آي بي ام و اچ پي سيستمهاي سخت افزاري جديد خود را براساس اين سيستم عامل بنا کرده و شرکتهاي توليد کننده وسايل الکترونيکي نظير سوني به آن رو آورده اند. گذشته از مجاني بودن لينوکس از مزاياي اصلي آن نسبت به ويندوز امنيت و استحکام آن است. حتي شرکت مايکروسافت براي سرورهاي سرويس Hotmail خود هنوز از سيستمهاي براساس يونيکس استفاده مي کند. اگرچه روند استفاده از لينوکس براي استفاده هاي شخصي رو به افزايش است ولي هنوز تا کسب رتبه اول و پشت سر گذاشتن ويندوز راهي طولاني در پيش دارد. از علل اساسي اين امر مي توان در عادت استفاده کنندگان به سيستم ويندوز و وجود نرم افزارهاي متنوع براي اين سيستم عامل خصوصا Microsoft office اشاره کرد. با گذشت سالها آفيس پيشرفته تر شده و استفاده کنندگان به آن بيشتر وابسته شده اند. اين مجموعه اکثر نيازهاي روزمره استفاده کنندگان را برطرف مي سازد. گرچه براي محيط لينوکس open office تمام قابليتهاي ويندوز آفيس را فراهم مي کند ولي هنوز بخاطر تفاوت در محيط اجرا و نحوه استفاده از کليد ها و فرامين محيطي غير ملموس براي استفاده کنندگان عادي است. به هر حال نگارنده معتقد است که وابستگي به ويندوز براي ايران فرصت هايي را در زمينه رشد در صنعت IT از بين برده است. گرچه در ايران به دليل عدم رعايت کامل قانون کپي رايت ويندوز و نرم افزارهاي کاربردي ديگر بر روي آن بصورت تقريبا مجاني در اختيار همه استفاده کنندگان قرار مي گيرد ولي اين خود عاملي است در جهت عقب افتادگي و نه پيشرفت در صنعت IT. گذشته از اينکه مايکروسافت در صورت توانايي حتما زماني در اين زمينه شکايتي اعلام خواهد کرد وطلب پرداخت هزينه هايي خواهد نمود ولي مهمتر از آن مسائل زير را مي توان در وابستگي به ويندوز براي ايران برشمرد: 1- سيستم هاي جديد تر ويندوز نظير windows 2000 و windows xp اين مجوز را دارند تا سيستم و نرم افزارهاي نصب شده بر روي آنرا متناوبا چک کرده و قادرند تا برخي از نرم افزارها و حتي سيستم عامل را از کار بيندازند. با توجه به اين واقعيت که اکثر سيستم عاملهاي ويندوز مورد استفاده در ايران و نرم افزارهاي کاربردي روي آن غير مجاز هستند اين مسئله مي تواند در آينده نزديک اثر بسيار نامطلوبي بر روي سيستمهاي موسسات داشته باشد. خصوصا اين مسئله دولت الکترونيکي و تجارت الکترونيکي را در صورت وابستگي آنها به سيستم هاي ويندوز غير ممکن مي سازد. 2- يکي از فعاليتهاي اساسي مايکروسافت گسترش محيط دات نت (.Net) است. از اين پس سيستمها و محصولات اين شرکت برپايه اين محيط ساخته شده و مايکروسافت موسسات را ترغيب مي کند تا کاربردهاي خود را براساس اين محيط توليد کنند. گرچه دات نت بر اساس ايکس ام ال (xml) پايه گذاري شده است و هدف از استانداردهايي نظير وب سرويس ايجاد محيطي است که عناصر نرم افزاري بتوانند به راحتي با يکديگر ارتباط برقرار کرده و از سرويسهاي يکديگر بهره ببرند ولي طرز فکر و استراتژي مايکروسافت عملا به ايجاد عناصر نرم افزاري که تنها قادرند با عناصر ديگر بر روي محيط ويندوز ارتباط برقرار سازند منجر خواهد شد. اين بدين معني است که اگر قرار است بعضي از موسسات در دولت الکترونيک سرويسها و خدمات خود را بر اساس ويندوز تعبيه کنند در آينده آنها احتمالا با مشکلاتي براي ارتباط با ديگر موسسات که اين راه را انتخاب نکرده اند خواهند شد. به بيان ديگر در يک دولت الکترونيک يکپارچه يا همه پلاتفرمها بايستي بر اساس دات نت باشند يا نه. اين وابستگي با استراتژي ديگر اتخاذ شده توسط مايکروسافت که در زير آورده شده تشديد خواهد شد. 3- يکي از اهداف ميان مدت مايکروسافت تبديل محيطهاي براساس ويندوز به مشترياني است که براي فعاليتهايشان بايستي با سرورهاي مرکزي که عمدتا تحت کنترل مايکروسافت خواهد بود ارتباط مستمر داشته باشند (به فرم مدل ASP). به عنوان مثال در آينده نزديک ديگر نيازي به تهيه سي دي هاي آفيس و نصب آن بر روي کامپيوترهاي شخصي نخواهد بود. مايکروسافت بخش اعظم چنين نرم افزارهايي را بر روي سرورهاي خود قرار خواهد داد و کامپيوترهاي شخصي با استفاده از اتصالات broadband به استفاده از چنين نرم افزارهايي خواهند پرداخت. اثرات چنين تحولي براي استفاده کنندگان ايراني بسيار واضح است. حتي اگر استفاده کنندگان ايراني در آن زمان داراي چنين اتصالاتي باشند و مشکلات تحريم اقتصادي را حل شده فرض کنيم ولي مسئله پرداخت حق اشتراک وجود خواهد داشت. در چنين محيطي ديگر استفاده کنندگان نمي توانند متکي به کپي هاي غير مجاز باشند، يا بايستي به سيستمهاي قديمي تر بسنده کنند و يا به محيطي غير از ويندوز بروند. 4- يکي از مشکلات توليد کنندگان نرم افزار در ايران عدم آگاهي از بسياري از نکات داخلي سيستمهاي ويندوز است. حتي توليد کنندگان ايراني از ابتدايي ترين ابزارها نظير مستندات MSDN محروم بوده ويا بطور سيستماتيک نمي توانند آنها را به روز کنند. اين مسئله باعث مي شود که عملا نرم افزارهاي کاربردي برجسته اي براي محيط ويندوز توسط توليدکنندگان داخل ايران وجود نداشته باشد. سيستم هاي open source در عوض امکان آشنايي با تکنيکهاي پيشرفته توليد نرم افزار را فراهم کرده و پس از آشنايي توليد کنندگان خود مي توانند خلاقيت و ابتکاراتي را ايجاد کنند. با توجه به اين واقعيت ها و تجارب ديگر کشورها مانند کشورهاي اروپايي در بناگذاري سيستم هاي دولت الکترونيک خود بر پايه open source software منطقي به نظر مي رسد که ايران نيز چنين راهي را درپيش گيرد. به اين منظور موارد زير ضروري به نظر مي رسد: 1- تشويق و الويت دهي به محلي سازي سيستم هاي open source. بسياري از اين سيستم ها خود عملا بسياري از مراحل لازم براي ايجاد محيط international را برداشته اند و با انجام برخي اصلاحات اضافي تر مي توانند بطور کامل محيط فارسي را حمايت کنند. از ضروري ترين اين سيستم ها لينوکس و open office است. در الويت بعدي انواع و اقسام ابزارها و کاربردهاي ديگر را مي توان در نظر گرفت مانند سيستم هاي ساخته شده يا در دست ساخت توسط سازمان آپاچي. 2- آموزش. طي سالها استفاده از ويندوز کاربران ديد و تصوري از سيستم عامل و نرم افزارها براي خود ايجاد کرده اند که براحتي قابل انتقال به محيط جديدي نيستند. براي اين انتقال آموزش کابران عادي با محيط لينوکس و سيسهمايي نظير open office ضروري است. همچنين توليد کنندگان نرم افزارها عمدتا با محيطهايي نظير ويژوال بيسيک، ويژوال سي، ASP و امثال آنها برنامه مي نويسند. انتقال آنها به محيط جديد نياز به تغيير طرز تفکر و آشنايي آنها با چنين محيطهايي دارد. خوشبختانه زبان جاوا و محيط هاي بر اساس آن به قدر کافي ساده هستند تا اين تغيير را تسهيل بخشند. در هر حال در محيط هاي دانشگاهي ترغيب دانشجويان به توليد برنامه ها و پروژه هاي درسي خود بر اساس لينوکس مي تواند در ميان مدت کمک موثري در استقلال از محيط ويندوز باشد. 3- ترغيب موسسات به انتقال تدريجي سيستمها و کاربردهاي خود به محيط لينوکس. 4- تشويق در راه اندازي گروههاي کاري، mailing listها، کنفرانسها و امثالهم براي محيط ها و نرم افزارهاي open source. 5- تشکيل موسساتي که بتوانند پشتيباني سيستم هاي open source را به عهده بگيرند. اين موسسات پاسخگوي مشکلات استفاده کنندگان و توليد کنندگان بوده و مشاوره هايي براي توسعه اين سيستم ها ارائه مي دهند.